Δαμαλά, επισκοπή

Βυζαντινή ερειπωμένη εκκλησία, κοντά στο χωριό Δαμαλάς της Τροιζηνίας (σημερινή Τροιζήνα), στην τοποθεσία της αρχαίας Τροιζήνας και στη θέση ακριβώς του αρχαίου ναού της Αφροδίτης. Η αρχική εκκλησία (15,15 x 9,20 μ.), σταυροειδής με τρούλο, που στηρίζεται σε τέσσερις αρχαίους αρράβδωτους ιωνικούς κίονες, είχε χαμηλά φουρνικά στους γωνιακούς χώρους και τρίπλευρες εξωτερικά τις αψίδες του βήματος. Ο νάρθηκας ήταν ίσως τριμερής. Όταν χρειάστηκε να μεγαλώσει η εκκλησία, ξανάχτισαν την τριπλή αψίδα του ιερού τρία μέτρα πιο έξω και έτσι ο τρούλος βρέθηκε έκκεντρος. Αυτός ίσως ήταν ο λόγος που προστέθηκε ευρύχωρος έξω νάρθηκας. Είναι πιθανόν η ανέγερση του αρχικού ναού καθώς και οι μετατροπές να έγιναν τον 11ο αι., όπως φανερώνει η τοιχοδομία και η πεταλόσχημη κάτοψη της νέας κόγχης του ιερού. Με τα ελλαδικά αυτά χαρακτηριστικά χτίστηκε τύπος ναού που συνηθιζόταν προπάντων στην περιοχή της Πόλης, καθώς ταίριαζε σε μία επισκοπική εκκλησία. Η ε.Δ. καταργήθηκε το 1856, ενώ ο ίδιος ο οικισμός μετονομάστηκε το 1928 σε Τροιζήνα.